Visokotehnološki (sajber) kriminal obuhvata krivična dela nastala prilikom izvršenja nad objektom ili korišćenjem objekta kao sredstvo za izvršenje krivičnog dela.
Objekat i sredstva čine: računari, računarske mreže, računarski podaci, kao i njihovi proizvodi u materijalnom i elektronskom obliku (računarski programi i autorska dela).
[1]
Krivična dela izvršena sajber kriminalom, svake godine beleži porast. Veoma je specifičan način izvršenja ovog krivičnog dela, jer se odvija preko informatičkih programa.
Bezbednost računarskih podataka ugrožena su sajberom kriminalom. I, to u vidu:
- Oštećenja računarskih podataka i programa,
- Računarske sabotaže,
- Pravljenja i unošenja računarskih virusa,
- Računarske prevare,
- Neovlašćenog pristupa zaštićenom računaru, računarskoj mreži i elektronskoj obradi podataka,
- Sprečavanjem i ograničavanjem pristupa javnoj računarskoj mreži,
- Neovlašćenog korišćenja računara ili računarske mreže.[2]
Sajber kriminal uz pomoć korišćenja računara kao sredstva za izvršenje krivičnog dela obuhvata i zloupotrebu: intelektualne svojine, platnih kartica na Internetu, elektronske trgovine.
Na osnovu Zakona o organizaciji i nadležnosti državnih organa za borbu protiv visokotehnološkog kriminala se: otkriva, krivično goni, i sudi za ova krivična dela propisana zakonom.
Ovaj zakon
[3] primenjuje za određena krivična dela:
1) protiv bezbednosti računarskih podataka određena Krivičnim zakonikom;
2) protiv intelektualne svojine, imovine, privrede i pravnog saobraćaja, kod kojih se kao objekat ili sredstvo izvršenja krivičnih dela javljaju računari, računarski sistemi, računarske mreže i računarski podaci, kao i njihovi proizvodi u materijalnom ili elektronskom obliku, ako broj primeraka autorskih dela prelazi 2000 ili nastala materijalna šteta prelazi iznos od 1.000.000 dinara;
3) protiv sloboda i prava čoveka i građanina, polne slobode, javnog reda i mira i ustavnog uređenja i bezbednosti Republike Srbije, koja se zbog načina izvršenja ili upotrebljenih sredstava mogu smatrati krivičnim delima visokotehnološkog kriminala, u skladu sa članom 2. stav 1. ovog zakona.
[4]
Za ova navedena krivična dela, prema Zakonu
[5] nadležno je Više javno tužilaštvo u Beogradu za Republiku Srbiju. U Višem javnom tužilaštvu u Beogradu osnovano je posebno odeljenje tzv. Posebno tužilaštvo za borbu protiv visokotehnološkog kriminala.
Posebnim tužilaštvom rukovodi posebni tužilac za borbu protiv visokotehnološkog kriminala. Posebni tužilac je postvljen od strane Republičkog javnog tužioca iz reda zamenika javnih tužilaca. Sa svim ispunjenim uslovima za izbor za zamenika višeg javnog tužioca, uz pismenu saglasnog lica koje se postavlja.
[6] Prednost u izboru Posebnog tužioca, imaju zamenici javnih tužilaca koji imaju kvalifikacije iz oblasti informatičkih tehnologija.
Funkcija posebnog tužioca traje četiri goine, može i nakon isteka funkcije da bude ponovo izabran. Poseban tužilac ako nije opet izabran za tu funkciju, onda se vraća na funkciju koju je vršio pre postavljanja. Prava i dužnosti Posebnog tužioca su ista kao i kod javnog tužioca.
IZVORI I LITERATURA:
*Zakon o organizaciji i nadležnosti državnih organa za borbu protiv visokotehnološkog kriminala (“Sl. glanik RS”, br. 61/2005 i 104/2009)
[3] Zakon o organizaciji i nadležnosti državnih organa za borbu protiv visokotehnološkog kriminala (“Sl. glanik RS”, br. 61/2005 i 104/2009)
[4] Zakon o organizaciji i nadležnosti državnih organa za borbu protiv visokotehnološkog kriminala (“Sl. glanik RS”, br. 61/2005 i 104/2009)
[5] Zakon o organizaciji i nadležnosti državnih organa za borbu protiv visokotehnološkog kriminala (“Sl. glanik RS”, br. 61/2005 i 104/2009)
[6] Zakon o organizaciji i nadležnosti državnih organa za borbu protiv visokotehnološkog kriminala (“Sl. glanik RS”, br. 61/2005 i 104/2009)
Autor teksta: Jelica Kusmuk.
*Napomena: Tekstovi u okviru Projekta Law bloggers / Pravni blogeri, priredjeni su u vidu stručnih radova i predstavljaju vrstu pisanog rada koji sadrži korisne priloge iz domena određene struke. Stručni rad ne mora biti izvorno istraživanje i ne mora sadržati nove, originalne naučne spoznaje i rezultate. Njegova osnovna svrha sastoji se u prikupljanju i tumačenju već poznatih činjenica, informacija, stavova i teorija, na način koji doprinosi širenju naučnih spoznaja, razvijanju novih pristupa u interpretaciji i primeni postojećih naučnih rezultata i prilagođavanju tih rezultata potrebama savremene teorije i prakse. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda, ne odgovara za tumačenje prikupljenjih činjenica, informacija, stavova i teorija u autorskom radu, svaki autor odgovara za tačnost informacija u svom radu.
Svako kopiranje, umnožavanje, objavljivanje i distribuiranje celine ili delova teksta predstavlja povredu autorskog prava i krivično delo (shodno odredbama Zakona o autorskom i srodnim pravima i Krivičnog zakonika).
Korišćenje delova teksta dozvoljeno je shodno autorskom pravu i uz saglasnost Udruženja Nomotehnički Centar kao i autora: Jelica Kusmuk.
ODRICANJE OD ODGOVORNOSTI – Sadržaj internet mesta služi u informativne i edukativne svrhe. Odgovarajući pravni instrumenti imaju prednost u odnosu na informacije sadržane na internet prezentaciji. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda ne prihvata odgovornost za bilo kakvu upotrebu infromacija sadržanih na internet prezentaciji.